Czym tak naprawdę jest gluten?
Gluten to białko roślinne, które składa się z gluteiny i gliadyny, znajdujących się w ziarnach popularnych zbóż. Gluten w połączeniu z wodą nadaje ciastu elastyczność, a wypieki dzięki niemu są pulchne i stosunkowo długo zachowują świeżość.
Dlaczego stał się on tak popularny i ważny w ostatnim czasie?
Złożyło się na to prawdopodobnie kilka czynników, takich jak strach przed celiakią, pojawieniem się nowego problemu jakim jest nieceliakalna nietolerancja glutenu, potencjalnym niekorzystnym działaniem glutenu w chorobach autoimmunizacyjnych, a także modą na diety bezglutenowe.
Jakie działanie ma gluten, czy jest on niezdrowy?
Gluten jest odpowiedzialny za trzy rodzaje nietolerancji pokarmowej: celiakię, alergię i nadwrażliwość. W przypadku zdiagnozowanej nietolerancji, eliminacja glutenu jest niezbędna, aby zminimalizować proces zapalny aktywowany przez jego obecność. Wówczas następuje regeneracja kosmków jelitowych, poprawa wchłaniania jelitowego składników odżywczych, a także ustąpienie objawów jelitowych i pozajelitowych.
W czym znajduje się gluten?
Gluten znajduje się w ziarnach takich jak pszenica, jęczmień, żyto, orkisz, pszenżyto, a także owies. Kwestia eliminacji owsa z diety bezglutenowej ciągle pozostaje sporna, według aktualnych doniesień naukowych za bezpieczną dzienną podaż owsa – wolnego od zanieczyszczeń, dla większości pacjentów z nietolerancją glutenu uważa się do 50 g dla dorosłych i do 25 g dla dzieci.
Czy powinniśmy go unikać?
Jeśli nie mamy zdiagnozowanej nietolerancji glutenu, pomimo objawów do niej pasujących, nie powinniśmy. Ustalenie rzeczywistych przyczyn problemów zdrowotnych wymaga dużego doświadczenia. Często ulegamy pokusie, by na próbę, bez dokładnej diagnozy, wprowadzić dietę bezglutenową i zaobserwować zmiany samopoczucia. Nie jest to dobre rozwiązanie gdyż przy stosowaniu diety bezglutenowej z krwi zanikają przeciwciała związane z celiakią i alergiami – a gdy nie ma przeciwciał, trudno o rzetelną diagnozę. I tu rodzi się pytanie, dlaczego powinniśmy wiedzieć o ewentualnym istnieniu celiakii? Niestety, zwykle wiążą się z nią inne choroby, takie jak cukrzyca typu I, anemia, zapalenie wątroby lub trzustki, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie tarczycy typu Hashimoto lub bezpłodność. Gdy chory ma tę świadomość, zwykle regularnie wykonuje badania kontrolne, aby w porę dostrzec początki ewentualnych chorób. Jeśli żyje w błogiej nieświadomości, choroby mogą rozwijać się latami zupełnie bezobjawowo.
Jakie mogą być objawy nietolerancji glutenu?
Mogą to być migreny, uczucie ciągłego zmęczenia, bóle kości i stawów, nadpobudliwość, bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki, wysypki skórne, pieczenie w przełyku, uczucie przelewania w jelitach, zapalenie jamy ustnej. Objawy mogą pojawić się w ciągu kilku godzin lub dni po spożyciu glutenu.
Czy ograniczenie glutenu może mieć pozytywny wpływ na utratę zbędnych kilogramów?
Nie ma wątpliwości, że wyeliminowanie glutenu u osób go nietolerujących jest niezbędne. Jednak u osób zdrowych nie ma przesłanek, że samo wyeliminowanie glutenu przyniesie jakiekolwiek korzyści zdrowotne lub spadek masy ciała. Często obserwowany spadek wagi związany jest z wyeliminowaniem niezdrowych, słodkich przekąsek i białego pszennego pieczywa. W diecie bezglutenowej powinny być wprowadzone naturalne, pełnowartościowe zamienniki pszenicy, żyta i jęczmienia, takie jak dziki ryż, teff, proso, gryka, komosa ryżowa, amarantus i inne zboża alternatywne. Z doświadczenia jednak widzę, że w związku z wykluczeniem najczęściej spożywanych zbóż powstaje ryzyko zaburzenia prawidłowych proporcji spożycia grupy produktów zbożowych, a także stosowanie monotonnej diety, która w głównej mierze opiera się na wysoko przetworzonych produktach ryżowych i kukurydzianych.
Jakie są zasady spożywania glutenu, na co powinniśmy zwracać uwagę?
Powinniśmy przede wszystkim słuchać własnego organizmu. Jeżeli tylko są jakieś przesłanki do tego, że nie tolerujemy dobrze glutenu, powinniśmy udać się do lekarza, aby mógł zlecić nam badania, które zdiagnozują ewentualną nietolerancję. Następnie powinniśmy udać się do specjalisty, który odpowiednio skomponuje dietę. Praktyka kliniczna pokazuje, że niepoprawnie zbilansowana bądź stosowana dieta bezglutenowa przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego, hiperglikemii, trójglicerydemii, stłuszczenia wątroby, wzrostu BMI, a także pogorszenia mikrobioty jelitowej.
Podsumowując, jeśli odczuwasz gorsze samopoczucie, szczególnie po posiłkach z glutenem, porozmawiaj z gastroenterologiem o diagnostyce w kierunku celiakii lub nieceliakalnej nietolerancji glutenu – być może w twoim przypadku dieta bez glutenu bardzo pomoże. Pamiętajmy jednak, że eliminacja glutenu to nie jedyny czynnik, który pozytywnie wpłynie na nasze zdrowie i dobre samopoczucie. Źle zbilansowana dieta, od której odejmiemy gluten, to ciągle źle zbilansowana dieta, która wcale nie staje się lepsza.
