Czym jest zachowek?

Opublikowano:
Autor:

Czym jest zachowek? - Zdjęcie główne

Udostępnij na:
Facebook

Przeczytaj również:

Porady prawne Z problematyką dziedziczenia związana jest instytucja zachowku. Syn czy córka, którym rodzice darowali grunt, mogą spotkać się z żądaniami finansowymi ze strony swojego rodzeństwa po śmierci rodziców. Jedno z rodzeństwa ustanowione w testamencie spadkobiercą po rodzicach, dowiaduje się, że musi jakąś kwotę wypłacić swojemu rodzeństwu. Czy można uniknąć tego typu roszczeń? Kto jest uprawnionym do zgłaszania żądań z tytułu zachowku?

Opracował: Zespół dostepnyprawnik.pl





Osoby uprawnione do zachowku

Osobami uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice osoby zmarłej. Do grupy zstępnych należą potomkowie danej osoby, tj.: dzieci, wnuki, prawnuki itd. Również dzieci przysposobione należą do tej grupy. Do kręgu osób uprawnionych do zachowku nie będzie należał każdy krewny, tylko zstępny. Wyłączone z tego kręgu jest np. rodzeństwo osoby zmarłej. Należy mieć na uwadze, że zachowek nie przysługuje wszystkim występującym zstępnym osoby zmarłej (spadkodawcy). Ma tu zastosowanie zasada pierwszeństwa. Jeśli żyje dziecko spadkodawcy, wówczas jemu przysługuje zachowek, a nie jego dziecku, czyli wnukowi spadkodawcy. 

W przypadku rozwodu lub separacji współmałżonkowi nie przysługuje prawo do zachowku. Natomiast rodzice zmarłego uzyskują prawo do zachowku, tylko gdy zmarły nie pozostawił zstępnych.

Czym jest zachowek?

Instytucja zachowku służy zabezpieczeniu interesów najbliższej rodziny zmarłego. Osoba uprawniona może otrzymać pewne świadczenie pieniężne w sytuacji, gdy zostanie pominięta w testamencie.  

Przykład: Ojciec sporządził testament, w którym powołuje do dziedziczenia tylko żonę, pomijając ich syna. Gdyby nie było testamentu to syn -  zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego - miałby pewien udział w spadku. Dzięki instytucji zachowku syn może domagać się od spadkobierczyni (w tym przykładzie matki) wypłaty określonej należności.

Kolejną okolicznością, dającą podstawy do domagania się zachowku przez osobę uprawnioną jest sytuacja, gdy majątek spadkodawcy zostanie za jego życia darowany np. córce z pominięciem syna. Gdyby nie miała miejsca ta darowizna, majątek wszedłby do masy spadkowej i syn mógłby uzyskać w nim pewien udział. W przypadku, gdy nieruchomość została przekazana w ramach umowy dożywocia, nabywca nie jest zobowiązanym z tytułu zachowku.

Wreszcie kolejna sytuacja: w drodze zapisu windykacyjnego majątek spadkodawcy przypadnie określonym osobom (zapisobiercom) z pominięciem osoby uprawnionej. Osobie uprawnionej pozostaje zgłosić roszczenie z tytułu zachowku wobec zapisobiercom windykacyjnym. Powyższe wyjaśnienia są bardzo ogólne i nie zawierają niuansów, wynikających z występujących stanów faktycznych.

W przypadku gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo zstępny uprawniony jest małoletni, wówczas zachowek stanowi równowartość 2/3 udziału, jaki przysługiwałby tej osobie w ramach dziedziczenia ustawowego. Dla pozostałych osób zachowek wynosi połowę tego udziału.

Grupy osób zobowiązanych do wypłaty zachowku

W pierwszej kolejności zobowiązanym do wypłaty zachowku jest spadkobierca. Następnie, jeśli od niego osoba uprawniona nie otrzyma wypłaty, obowiązek ten ciąży na zapisobiercy windykacyjnym. Ostatnią grupę tworzą osoby, którym spadkodawca za życia uczynił darowiznę – zgodnie z przepisami - doliczaną do spadku.

Nie uwzględnia się bowiem przy ustalaniu zachowku darowizn drobnych, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani tych, które zostały dokonane przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (w polskim prawie od chwili śmierci); przy czym te ostatnie zostały uczynione na rzecz osób, które nie są spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku.

Zdarzenia wyłączające uprawnienie do zachowku

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że osoba, która jest uprawniona do zachowku musi zgłosić swoje roszczenie w odpowiednim terminie, bowiem żądanie to ulega przedawnieniu. Okres przedawnienia roszczenia wynosi 5 lat od ogłoszenia testamentu. W przypadku, gdy miała miejsce darowizna lub zapis windykacyjny termin przedawnienia wynosi 5 lat od otwarcia spadku.

Wydziedziczenie to okoliczność, która pozbawia osobę uprawnioną prawa do zgłoszenia roszczenia z tytułu zachowku. Wydziedziczenia dokonuje spadkodawca w testamencie, podając przyczynę. 

Przyczyny dokonania skutecznego wydziedziczenia określone są w przepisie art. 1008 kc, i należą do nich sytuację, gdy uprawniony do zachowku:

  1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
  2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
  3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Istnieje możliwość zawarcia umowy pomiędzy spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą, na podstawie której spadkobierca zrzeka się dziedziczenia. W tej sytuacji spadkobierca traci prawo do dziedziczenia, w tym uprawnienie do domagania się zachowku.

Udostępnij na:
Facebook
wróć na stronę główną

ZALOGUJ SIĘ - Twoje komentarze będą wyróżnione oraz uzyskasz dostęp do materiałów PREMIUM.

e-mail
hasło

Nie masz konta? ZAREJESTRUJ SIĘ Zapomniałeś hasła? ODZYSKAJ JE