Jak dbać o męskie zdrowie? Rozmawiamy z urologiem lek. Dominikiem Chodorem [WYWIAD]

1. Kiedy pana zdaniem warto przyjść do lekarza urologa? Dużo mówi się np. o tym, kiedy i po co młoda dziewczyna ma pójść do ginekologa. Czy podobna sytuacja jest z urologiem?

Urolog to lekarz, który zajmuje się chorobami układu moczowego kobiet i mężczyzn oraz chorobami męskich narządów płciowych. Dlatego kiedy zaobserwujemy u siebie takie objawy, jak np. krwiomocz, trudności z oddawaniem moczu, parcia na mocz, bóle okolicy lędźwiowej, bóle jąder czy nietrzymanie moczu, należy zgłosić się na konsultacje urologiczną. Kolejną sytuacją, kiedy warto zgłosić się do urologa, to po prostu wizyta profilaktyczna. Nie ma odgórnie ustalonych wytycznych, w jakim wieku powinniśmy się już zgłosić do urologa i jak często powinny się takie wizyty odbywać, ale osobiście uważam, że każdy mężczyzna po 40 roku życia powinien zgłosić się na konsultacje celem oceny swojego stanu zdrowia.

2. Na początek proszę wyjaśnić, kiedy warto zacząć badać się w kierunku profilaktyki raka jąder i raka prostaty. Jakie wykonujemy badania. Czy są bolesne? Jak często przeprowadzać takie badania?

 Na początek chciałbym wspomnieć o czynnikach ryzyka rozwoju raka prostaty. Należą do nich: wiek (nowotwór ten bardzo rzadko ujawnia się przed 50. rokiem życia, a ponad połowa chorych w momencie rozpoznania ma co najmniej 70 lat), obciążenie rodzinne (rak stercza w rodzinie), rasa czarna, otyłość, dieta wysokotłuszczowa, siedzący tryb życia. W profilaktyce raka prostaty wykonuje się badanie prostaty palcem przez odbytnicę (badanie per rectum) oraz badanie z krwi swoistego antygenu sterczowego, czyli PSA. Oba badanie są proste do wykonania i w zasadzie bezbolesne. A kiedy się badać? Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego (EAU) badanie PSA powinno się oznaczać u mężczyzn po 50. roku życia lub po 45 roku życia, jeśli w rodzinie występował już rak prostaty. Dodatkowo jeśli w rodzinie występowały przypadki raka stercza u mężczyzn w młodszym wieku, przed 60 rokiem życia, lub w rodzinie odnotowywano wiele przypadków raka prostaty, badanie PSA powinno się wykonywać już od 40 roku życia. Zaleca się, aby badanie PSA wykonywać co rok lub co 2 lata. Przejdźmy teraz do raka jądra. Do czynników ryzyka zaliczamy: niezstąpienie jąder do moszny w dzieciństwie, spodziectwo, czyli nieprawidłowe położenie ujścia cewki moczowej, niepłodność, występowanie nowotworu jądra u krewnych pierwszego stopnia (ojciec lub brat), obecność w przeszłości nowotworu jądra w przeciwległym jądrze. Nowotwór ten, pomimo tego że ogólnie jest rzadkim nowotworem (stanowi jedynie 1,6% zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn), to u młodych mężczyzn w wieku 20-44 lat jest on najczęściej stwierdzanym nowotworem złośliwym w tej grupie wiekowej. Dlatego ważne jest, aby badać jądra w młodym wieku. Podstawowym sposobem sprawdzania jąder jest ich samobadanie (czyli badanie wykonywane samodzielnie przez pacjenta). Jak to wygląda w praktyce? Jądra najlepiej badać po gorącym prysznicu lub kąpieli. Skóra worka mosznowego jest wtedy rozluźniona, co ułatwia badanie. Każde z jąder bada się osobno za pomocą dwóch dłoni, delikatnie przesuwając je pomiędzy palcami, badając zmiany wielkości jądra, obecność guzków lub zmian ich konsystencji. Samobadanie jąder powinno się zacząć już w wieku nastoletnim i powinno być ono wykonywane raz na miesiąc. Oprócz samobadania jąder doskonałym badaniem jest również USG moszny, w którym można wykryć zmiany wielkości już kilku milimetrów, które nie są jeszcze wyczuwalne w zwykłym badaniu palpacyjnym.

3. W profilaktyce ważna jest też samokontrola. Czy i jak można kontrolować jądra, prostatę? Czy są jakieś symptomy, które możemy zaobserwować w swoim ciele, które mogą być ważnym sygnałem do tego, że trzeba udać się do urologa?

  Rak prostaty rozwija się praktycznie bezobjawowo i nie da się jednoznacznie wskazać typowych objawów tej choroby. Z tego powodu tak ważne są badania profilaktyczne. Gdy choroba jest już zaawansowana, mogą pojawić się objawy takie jak trudności w oddawaniu moczu, zwiększone parcie na mocz, częste oddawanie moczu, ból podczas oddawania moczu, potrzeba częstego oddawania moczu w nocy, bóle podbrzusza i krocza, zaburzenia erekcji, obecność krwi w moczu lub nasieniu, a w przypadku przerzutów bóle kostne i obrzęki kończyn dolnych. Wszystkie te objawy są niespecyficzne, tzn. nie są charakterystyczne dla raka prostaty, ale występują też w wielu innych chorobach, jak np. łagodny rozrost prostaty. Nie powinno się jednak ich lekceważyć i w przypadku zaobserwowania u siebie takich objawów powinniśmy się udać na konsultacje urologiczną. Nowotwór jądra najczęściej objawia się wyczuwalnym guzkiem w jądrze. Również zmiana wielkości jądra albo zmiana konsystencji jednego z jąder powinna nas mocno zaniepokoić. Pacjenci mogą skarżyć się też na uczucie dyskomfortu w mosznie lub pobolewanie jądra. W związku z wydzielaniem przez guz do krwi pewnych substancji o działaniu hormonalnym u części pacjentów stwierdza się powiększenie i tkliwość piersi. Objaw ten jest nazywany ginekomastią. W zaawansowanych przypadkach nowotworu mogą dołączać się objawy wynikające z obecności przerzutów. Pacjent może skarżyć się na ból brzucha lub okolicy lędźwiowej, zgłaszać kaszel, krwioplucie uczucie duszności (przerzuty do płuc) lub problemy neurologiczne (przerzuty do mózgu).

4. Akcja "Movember" co roku sprawia, że coraz większa grupa mężczyzn decyduje się na badania profilaktyczne. Jak pan to obserwuje w swojej praktyce lekarskiej? Czy mężczyźni decydują się na badania wcześniej - profilaktycznie, żeby sprawdzić, czy wszystko jest OK? Czy raczej nadal przychodzą głównie w momencie, jak już "coś boli"?

  To, co ja obserwuję w mojej praktyce zawodowej, to to, że pojawia się coraz więcej pacjentów, którzy zgłaszają się na wizytę nie z powodu objawów, ale po to, żeby się "przebadać".  Tak więc ja widzę już pewien trend w społeczeństwie, że coraz więcej osób zgłasza się do lekarza profilaktycznie, a nie dopiero wtedy, jak coś się dzieje. Mam nadzieję, że tendencja ta się utrzyma, a akcje takie, jak obecnie trwająca akcja Movember, będzie sprzyjać większej świadomości zdrowotnej Polaków.

5. Na pewno spotyka się pan z przypadkami wykrycia raka jądra lub prostaty. Czy w leczeniu liczy się czas i stadium, kiedy się wykryło chorobę? Jeśli tak, jak duża jest szansa na całkowite wyleczenie?

 Jak w każdym nowotworze, tak samo w przypadku prostaty i jądra bardzo ważne jest wczesne wykrycie choroby, bo wtedy zwiększa się szansę na wyleczenie oraz można zastosować mniej agresywne leczenie, co przekłada się bezpośrednio na jakość życia pacjenta. Zdecydowana większość pacjentów z rakiem prostaty rozpoznanym na wczesnym etapie, którzy byli poddani leczeniu, przeżyje wiele lat bez cech jakiejkolwiek wznowy choroby nowotworowej. W przypadku raka jądra we wczesnych stopniach zaawansowania nowotwór ten jest praktycznie wyleczalny. Nawet w stopniach zaawansowanych raka jadra większość chorych przeżywa 5 lat od diagnozy. Podsumowując, rozpoznanie choroby nowotworowej nie musi być odbierane jak wyrok. We wczesnym etapie czy to raka jądra czy prostaty można zastosować skuteczne leczenie skutkujące dalszym życiem wolnym od nowotworu.

6. Jakie by Pan mógł przekazać rady, jeśli chodzi o styl życia? Jak można pomóc swojemu organizmowi, żeby zminimalizować ryzyko występowania chorób?

Zaleciłbym wszystkim szeroko rozumiany zdrowy styl życia, czyli aktywność fizyczna, odpowiednia dieta, unikanie palenia papierosów, wysypianie się, unikanie stresu, utrzymywanie odpowiedniej masy ciała. Prowadzenie zdrowego stylu życia wpływa korzystnie na cały organizm, a więc również na funkcje układu moczowo-płciowego. Z mojej strony chciałbym zwrócić szczególną uwagę na unikanie palenia papierosów, gdyż palenie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory układu moczowego. No i oczywiście zalecam badania profilaktyczne i regularną kontrolę swojego stanu zdrowia (nie tylko u urologa).