Liczba 13 – symbol nieładu
Zacznijmy od liczby 13, bo to właśnie ona najczęściej pojawia się w kontekście pecha. W kulturze zachodniej od dawna uchodzi za nieprzyjazną, głównie przez to, że zaburza powszechny porządek oparty na liczbie 12: mamy 12 miesięcy, 12 godzin na zegarze, 12 apostołów, 12 znaków zodiaku.
Trzynastka to coś więcej – to ponad normę, coś „za dużo”, coś, co nie pasuje. W średniowiecznej symbolice chrześcijańskiej 13. gościem podczas Ostatniej Wieczerzy był Judasz, ten, który zdradził Jezusa. To skojarzenie z niewiernością, zdradą i tragedią mocno wpłynęło na postrzeganie tej liczby w Europie.
Z czasem liczba 13 zaczęła być pomijana w architekturze – w wielu budynkach nie znajdziemy 13. piętra ani pokoju z tym numerem. Również w lotnictwie i hotelarstwie często ją pomija się, by nie stresować bardziej przesądnych klientów.
Piątek – dzień nie najlepszy na nowe początki
Do tej liczby dochodzi piątek, który także historycznie nie cieszył się dobrą reputacją. W tradycji chrześcijańskiej to dzień ukrzyżowania Jezusa, a więc dzień żałoby i zadumy. W dawnych wiekach wierzono też, że w piątek nie powinno się zaczynać niczego nowego – ani budowy domu, ani podróży, ani nawet szycia ubrań.
Niektóre źródła podają, że w średniowieczu piątek był dniem, w którym wykonywano egzekucje. W żeglarskich przesądach z kolei piątek był uważany za zły dzień na wypłynięcie w rejs.
Kiedy te dwa „pechowce” się spotykają
Połączenie tych dwóch elementów – trzynastki i piątku – urosło do rangi szczególnie pechowej daty. Co ciekawe, konkretna fobia przed tym dniem ma swoją nazwę: paraskewidekatriafobia (od greckich słów „paraskeví” – piątek i „dekatreís” – trzynasty).
Choć trudno ustalić dokładny moment, w którym ten przesąd zyskał popularność, historycy wskazują, że dopiero w XIX i XX wieku zaczęto postrzegać piątek trzynastego jako wyjątkowo pechowy dzień. Istnieją teorie łączące tę datę z wydarzeniami historycznymi, jak np. aresztowanie templariuszy przez króla Filipa IV Francuskiego w piątek 13 października 1307 roku, ale nie ma jednoznacznych dowodów, że już wtedy uznawano tę datę za pechową.
Czy są na to dowody?
Wbrew powszechnym obawom, statystyki nie potwierdzają, że w piątki trzynastego dochodzi do większej liczby wypadków, katastrof czy niepowodzeń. W rzeczywistości to zwykły dzień – ale dla osób przesądnych staje się „samospełniającą się przepowiednią”. Jeśli ktoś wierzy, że coś pójdzie źle, łatwiej znajdzie na to dowody.
Różnice kulturowe
Warto dodać, że strach przed liczbą 13 i piątkiem trzynastego to typowo zachodni przesąd. W krajach azjatyckich znacznie częściej za pechową uważa się liczbę 4 (ze względu na jej podobieństwo do słowa „śmierć” w języku chińskim i japońskim). W Hiszpanii i krajach Ameryki Łacińskiej natomiast to wtorek trzynastego uchodzi za pechowy dzień.
Choć piątek trzynastego uchodzi za pechowy, jego zła reputacja to głównie efekt dawnych przekonań i przypadkowych skojarzeń. Zarówno liczba 13, jak i piątek miały już wcześniej negatywne znaczenia – razem stworzyły symbol nieszczęścia, który przetrwał do dziś
Komentarze (0)